آموزش مداحی- ادبیات آئینی(قسمت چهارم)- غزل از منظری دیگر
اما از منظر دیگری میتوان غزل را به قالبهای مدیحه ای /مرثیه ای/ مناجاتی/ حماسی تقسیم کرد
نکته ی مهم این است که این تقسیم بندی بار مفهومی و مضمونی دارد و ما باید در انتخاب آن دقت و وسواس قابل ملاحظه ای به خرج دهیم. یک انتخاب نادرست، ناخودآگاه باعث افت جلسه میشود.
میتوان اوج این انتخاب را در غزلهای ابتدای مجلس جناب آقای خلج جستجو کرد که بسیار سنجیده و طبق خوراک جلسه گلچین شده و به مستمع آماده ارائه میشود. به عنوان مثال به گلچین محرم سال 80 و مجموعه های مرثیه ای سال 82 ایشان مراجعه کنید.
نکته: بدانید که از غزلی که بار مرثیه اش بالاست، نمیتوان در شب یکی از موالید ائمه ی اطهار علیهمالسلام استفاده کرد، و برعکس، غزل پر از مضامین حماسی و مدح و شادی، به درد جلسه ی مرثیه و شهادت نمیخورد. به مثالهای زیر توجه کنید و خودتان مقایسه کنید:
* غزل مرثیه ای
چه داغها که مرا از غم تو بر تن نیست چه چاکها که ز داغ تو در دل من نیست.
دگر ز پرتو خورشید و نور ماه چه فیض مرا که بی مه روی تو دیده روشن نیست.
(محتشم کاشانی)
*غزل مدیحه ای
تاب بنفشه میدهد طره ی مشک سای تو پرده ی غنچه میدرد خنده ی دلگشای تو
من که ملول گشتمی از نفس فرشتگان قال و مقال عالمی میکشم از برای تو
(حافظ شیرازی)
* غزل حماسی
دیدن روی تو و دادن جان مطلب ماست پرده بردار ز رخسار که جان بر لب ماست
بت روی تو پرستیم و ملامت شنویم بت پرستی اگر این است که این مذهب ماست
(فرصت شیرازی)
* غزل مناجات
به زیر تیغ نداریم مدعا جز تو شهید عشق تو را نیست خونبها جز تو
مریض عشق تو را حاجتی به عیسی نیست که کس نمیکند این درد را دوا جز تو
(افروغی بسطامی)
از نکات مهمی که در اجرای چنین قالبهایی باید مد نظر مداح باشد، ذخیره کردن لحن است. که در مبحث فنون مداحی انشاء ا... بدان خواهم پرداخت
تا فرصتی دیگر خدا نگهدار: سید جوادرفیعی
