درمحضر استاد.....(امتحان الهی)

معنای لغوی "استدراج" این است که انسان درجه درجه از چشم خدا می افتد.

مرحوم امام راحل می فرمود: انسان به قدری معصیت می کند که نور فطرتش خاموش می شود و از چشم اهل بیت علیهم السلام و خدا می افتد. در جهنم طبقه ای به نام منافقین و مشرکین داریم که اینها مطرودین هستند و هیچ وقت خدا را قبول نداشتند. حال کسانی که معتقدند رحمت الهی توسعه دارد، می گویند جهنم حمام الهی است و هر کس جهنم را درک کند خداوند می خواهد او را شست و شو دهد تا وارد بهشتش کند. این جهنم حمام در طبقه ی پنجم است. به هر صورت کسی که مورد امتحان قرار نگیرد جزو کسانی است که استدراج در او واقع شده است.

مثلا کسی است که می گوید هیات می آیم، امام حسین علیه السلام را دارم و گریه هم می کنم و گناه هم انجام می دهم. معلوم است او در استدراج است. امتحان جزو سنن الهی است و آیات متعددی درباره ی آن وارد شده است.

دنباله کلام در ادامه مطلب

خداوند می فرماید: لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًۭا2؛ امتحانتان می کنم تا ببینم کدام یک از شما بهتر کار انجام می دهید. خداوند فرموده شما در این دنیا باید مسابقه بدهید. امام علی علیه السلام تعبیری دارند، این دنیا مثل مسابقه ی اسب دوانی است که اگر ماندی باخته ای، اگر تلاش هم نکنی باخته ای، می توانی به دیگران کمک کنی اما اگر حواست به دیگران باشد باخته ای.

امتحان در جهت رشد انسان است. امام معصوم علیه السلام ظرفیت افراد را می دیدند و با توجه به سطح آنها مطالب را بیان می کردند. حضرات معصومین علیهم السلام برای افراد خاص، صحبت های خاص کرده اند. مثلا امیرالمومنین علیه السلام برای جناب کمیل، قنبر، میثم تمار و... از اسرار سخن گفته اند اما برای مالک اشتر از اسرار سخن نگفته اند.

امتحان مومن حتی اگر بر قله ی کوه باشد

امام باقر علیه السلام به جناب جابر فرمودند: خداوند بندگانش را امتحان می کند به خانواده اش، مثلا برادر، خواهر یا ... بد است. جابر عرض کرد: اگر آنها خوب بودند چطور؟ حضرت فرمود: به رفیق بد، جامعه ی بد. اگر اینها نبود به کاسبی اش. ممکن است هیچ کدام از اینها نباشد. اگر مومن به سر کوه بورد و خانه بسازد، خدا یک موشی را وادار میکند تا مومن را اذیت کند. این آزار و اذیت امتحان مومن است که مومن از خدای خویش راضی شود.

مرگ از عسل شیرین تر

مثلا خداوند گفته شما را به بلا و یا به هرچیزی که فکرش را کنی، اولا از ترس، می هراسی. ما خیلی از حوادثی که مرگ در کمینش است می ترسیم. چقدر ما نسبت به مرگ امیدوار هستیم؟ چقدر می ترسیم؟ امام حسین علیه السلام وقتی به حضرت قاسم فرمودند: مرگ در نزد تو چگونه است؟ ایشان پاسخ داد: شیرین تر از عسل! جنگ و جهاد جای هر کسی نیست. محمد حنفیه پسر امام علی علیه السلام در جنگ صفین کم آورد و دستش لرزید. حضرت به او فرمود پایت را محکم به زمین بزن، سرت را به خدا بسپار.

الان اگر حضرت عزرائیل تشریف بیاورد آیا آمادگی مرگ را داریم. امیرالمومنین علیه السلام درباره ی مرگ فرمودند: والله مرگ در ذائقه ی علی از آن فرزندی که از میخواهد شیر مادر بخورد شیرین تر است. من نمیفهمم ما به یک مرگ ساده بدون تعارف قالب توهین میکنیم. مرگ که حق است و ترس یکی از آنهاست.

دومین چیزی که خداوند در آیه فرموده است گرسنگی است. خداوند به گرسنگی امتحان می کند. فقط گرسنگی ظاهری منظور نیست. مثلا در ماه مضان اینکه نخورد، نشنود، نبیند. قرار نیست هر خوراکی را به خودت بدهی و جذب کنی. مثلا فردی هنوز ده سال است که دچار اذیت چشم است چشمت را کنترل کن. یا ده سال است هنوز گرفتار زبان است یا آبروی طرف را ببرد. خب اینها را کنترل کنید.

وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَىْءٍۢ مِّنَ ٱلْخَوْفِ وَٱلْجُوعِ وَنَقْصٍۢ مِّنَ ٱلْأَمْوَٰلِ وَٱلْأَنفُسِ وَٱلثَّمَرَٰتِ 3؛

انسان این قدر ضعیق النفس است که در مسائل شهوانی زود قالب تهی می کند. مثلا در یک موضوع خیلی ساده شخصیت انسان تخریب می شود. خدا در قرآن درباره ی حضرت یوسف علیه السلام می فرماید: اگر ما به داد یوسف نمی رفتیم، یوسف دچار شهوت می شد، یوسف رفته بود!

می توانید اینها را انجام ندهید؟ نخورید، نشنوید؟ امتحان دیگر خداوند به دارایی و نداری است. البته هر کدام از اینها مراتب و اندازه دارد. امام صادق علیه السلام می فرماید: اگر مومن باطن این اذیت ها را میدید دوست داشت خدا در دنیا او را با قیچی تکه تکه کند. اما ما تا کمی اذیت به ما می رسد سریع ناراحت می شویم. اگر در طول روز از موضوعی ناراحت یا رنجیده خاطر نشدید، بدانید امروز گیر دارد یعنی مومن هنوز مومن نشده است. خدا هر شخصی را در فضایی که ضعیف است امتحان می کند و هر وقت قدرت پیدا کرد و قوی شد سراغ رتبه ی بعدی می رود.

هر چه این امتحان و اذیت برای شخص عظیم تر باشد، قرب شخص در درگاه الهی بالاتر است به شرطی که صاحب ولایت باشد. هر که در این بزم مقرب تر بود، جام بلا بیشترش می دهند.

امتحان بعدی با نفس است. 40 شب بیائید نفستان را کنترل کنید و نماز شب بخوانید. ولی سخت است نفس خواب را دوست دارد. از آیت الله بهجت پرسیدند یک جمله درباره ی امام راحل بفرمائید. ایشان فرمود امام قرمه سبزی دوست داشت اما نمی خورد چون می خواست نفس خودش را کنترل کند. قرار نیست کسی در این دنیا راحتی ببیند.

امتحان شیعیان با ولایت

تا اینجا که گفتم رتبه ی مومن بود. یک رتبه بالاتر رتبه ی شیعیان است. امام صادق علیه السلام فرمود: ما شیعیانمان را با ولایت امتحان می کنیم. ولایت مداران هم درجه بندی دارند. به طور مثال فرمودند: اگر ابوذر از ولایت سلمان آگاهی داشت، سلمان را می کشت و اگر سلمان می دانس در قلب قنبر غلام امیرالمومنین علیه السلام چه می گذرد او را می کشت. ولایت هم اندازه دارد. اگر کسی می خواهد میزان قربش به امام حسین علیه السلام را بداند، ببیند چقدر نسبت به ایشان ولایت دارد. ولایتی که به معنای محبت دارد را تقریبا همه داریم. منظور ما از ولایت، سرپرستی و همان معنای مرجعیت است.

ما امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را به اندازه ی مرجع تقلیدمان قبول داریم یا نه؟ همه می پرسیم و به دنبال این هستیم که مرجع تقلیدمان را ببینیم. اما تا به حال دنبال این نبوده ایم در مسجد سهله حضرت را ببینیم. چون ولایت بر ما استقرار ندارد.

امتحان ولایت خیلی سخت است. به زبان می گوئیم اما عمل کردن سخت است. امام سجاد علیه السلام فرمود: امام معصوم حی به گردن تمام شیعیان حق دارد. الان اگر کسی به شما بگوید از جمله کسانی که از شما حقوق می توانند بگیرند یا دست به جیبتان برد بدون اذن چه کسانی هستند؟ مثلا پدر می تواند بدون اجازه به منزلتان بیاید و وسایلتان را بردارد چون خدا به پدر ولایت داده است. چقدر به حقوق امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف رسیده ایم؟ به هر اندازه که رسیدیم صاحب ولایت هستیم.

جناب علی ابن مهزیاری خدمت حضرت رسید، حضرت به او فرمود: چه چیزی باعث شد دیر بیایی و تاخیر کنی. او کمی جا خورد و گفت آقا ما بدهکارم شدیم؟ ما 20 سال است از اهواز می آییم دنبال شما و علائمی از منزل شما پیدا نکردیم. حضرت فرمود: منزل ما مشخص بود، تو در امتحانت رفوزه شدی. عرض کرد: امتحان چه بود؟ حضرت پاسخ فرمود: 3 تا امتحان را باختی. صله رحم را قطع کردی. ضعفا را فراموش کردی. مالت را زیاد کردی.

شوق زیارت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

آقایان در دوران غیبت صغری، حضرت 47 تا نائب داشتند. اولین نائب محمد ابن عثمان و دومین سعید ابن عثمان که پدر و پسر بودند. سومین نائب حسین ابن روح نوبختی و چهارمین علی ابن محمد سماری بود. نزدیک 70 سال طول کشید. دومین نائب ایشان نزدیک 50 سال با حضرت بود. جناب شیخ طوسی می فرماید اگر کسی به عراق رفت و نتوانست ائمه ی معصومین علیهم السلام را زیارت کند اگر به زیارت نواب اربعه برود کافی است. شخصی به نزد نائب دوم رفت و عرض کرد خوش به حالت هر وقت اراده کنی می توانی امام را ببینی من خیلی شوق دیدار او را دارم. سعید ابن عثمان فرمود: خوش به حال تو که تمام وجودت شوق زیارت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود دارد و برو سجده ی شکر به جا بیاور و بدان قرار نیست هر دیدار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به خیر فرد باشد. معلوم نیست امام تو را به خیر ببیند ممکن است تو را ببیند و گردنت را بزند. حضرت از موالی های خود امتحان می گیرد درنمازشان و در دیگر چیزها.

کسانی که در این عالم به لشگر شیطان رفتند رفوزه شده ی دستگاه اهل بیت علیهم السلام بودند. مراقب باشیم اگرامتحانمان کردند نبازیم خیلی امتحانات سخت است. یک راه دارد و این است صبح، ظهر و شب خودتان را از دستگاه ابی عبدالله علیه السلام جدا نکنید. تا این بلاها، اذیت ها و سختی ها برای شما شدت کمتری داشته باشد و پیشبرد هم داشته باشد. بعد از تمام شدن اذیتها باید به مرحله ی بعد بروید و ترقی کنید.

لذا من بعضی وقتها در شخصیت حضرت زینب سلام الله علیها می مانم. به قدری اذیت بود که در تصور ما نمی گنجد. در امتحان الهی حضرت زینب سلام الله علیها به کجا می رسد که به ایشان می گویند: شریکة الحسین و نائبة الامام!

پی نوشت:

1- عیون اخبار الرضا، جلد2، صفحه 51

2- سوره ملک آیه 2.

3- سوره بقره آیه 155.